Khi lời nói trở thành gánh nặng

Trong thư gửi giáo đoàn Êphêsô, thánh Phaolô đã để lại một lời khuyên sâu sắc: “Anh em đừng bao giờ thốt ra những lời độc địa, nhưng hãy nói những lời tốt đẹp nếu cần, để xây dựng và làm ích cho người nghe. Anh em chớ làm phiền lòng Thánh Thần của Thiên Chúa, vì chính Người là dấu ấn ghi trên anh em, để chờ ngày cứu chuộc. Đừng bao giờ chua cay gắt gỏng, nóng nảy giận hờn, hay la lối thoá mạ, và hãy loại trừ mọi hành vi gian ác” (4,29-31).

Lời nhắc nhở ấy, dẫu được viết hai ngàn năm trước, vẫn vang vọng trong đời sống hôm nay — đặc biệt trong bối cảnh xã hội truyền thông, nơi mọi phát ngôn có thể lan rộng tức thì.

Lịch sử cho thấy, lời nói chưa bao giờ chỉ là lời nói. Ở bất kỳ nền văn hóa nào, ngôn từ phản ánh nhân cách và định hình quan hệ xã hội.

Trong kỷ nguyên mạng xã hội, nơi ai cũng có thể phát biểu công khai, đầy sức mạnh và hệ lụy của phát ngôn càng trở nên rõ rệt. Một câu nói bột phát có thể gây chia rẽ, khơi dậy mâu thuẫn, hoặc làm tổn thương sâu sắc.

Điều khiến nhiều người lo ngại không chỉ là “sự loạn ngôn” của cá nhân nào, mà còn là phản ứng dây chuyền: sự hùa theo, sự cổ vũ vô thức từ cộng đồng mạng.

Truyền thông kỹ thuật số, với tốc độ và phạm vi lan tỏa của nó, có thể biến một câu nói thiếu cân nhắc thành tâm điểm tranh cãi toàn xã hội.

Tuy vậy, giữa làn sóng phẫn nộ, vẫn có những tiếng nói mời gọi sự bình tĩnh, như lời nhắc nhở của Kinh thánh: “Ai trong các ngươi sạch tội, hãy ném đá trước đi” (Ga 8,7).

Vấn đề không phải chỉ là cá nhân nào đó đã nói gì, mà là cách chúng ta, với tư cách cộng đồng, phản ứng ra sao trước những lời lẽ gây tổn thương.

Ở mức căn bản nhất, những vấn đề của mạng xã hội buộc chúng ta tự soi chiếu: trong đời sống hằng ngày, tôi sử dụng lời nói thế nào? Tôi có vô tình gieo chia rẽ khi tranh luận, có dễ dàng xúc phạm khi bất đồng? Và tôi có đủ tỉnh táo để nhận ra rằng ngôn từ, một khi đã được phát ra, có thể trở thành gánh nặng khó xóa nhòa?

Trong một xã hội ngày càng ồn ào, việc giữ cho “miệng an, tâm an” không chỉ là một khuyến cáo đạo đức cá nhân. Đó còn là điều kiện để bảo vệ sự bình an chung — vốn mong manh — của cộng đồng chúng ta đang sống.

Nguồn: LM Phạm Quang Long