Những Công Nghiệp Của Đức Cha Phêrô Muñagorri Trung O.p Khi Ngài Còn Truyền Giáo Ở Thái Bình

Đức Cha Pedro de Muñagorri Trung O.P. sinh ngày 28.06.1865 tại Berástegui, một làng thuộc tỉnh Guipúzcoa. Ngài đã gia nhập dòng Đaminh tại Trường Ocaña ngày 12.09.1880 và đã khấn dòng tại đây ngày 13.09.1881.

Ngày 14.09.1884, thầy đã tuyên khấn trọng thể tại Tu viện Santo Tomás de Avila. Sau khi hoàn tất chương trình học và chịu chức phụ phó tế, thầy nhận bài sai đi nhà dòng tại Manila, nơi mà thầy chịu chức phó tế vào ngày 24.09.1887. Là một khấn sinh, ngài đã được bài sai đến phục vụ tại Địa phận Trung ngày 14.06.1888.

Ngài đã rời Manila vào đầu tháng bảy năm ấy, và đến ngày 21 cùng tháng, thầy đã chịu chức linh mục bởi Đức Cha Wenceslao Oñate Thuận O.P., tại Phú Nhai, trụ sở của Địa phận Tông Tòa Trung Đàng Ngoài.

Khi đã chịu chức linh mục đoạn, cha đã chuyên tâm học tiếng Annam để có thể thi hành thánh chức của mình. Sau một năm học tập tại Phú Nhai với Đức Cha Địa phận, là người đã dạy cha ngôn ngữ và phong tục xứ này, bài sai đầu tiên của cha Muñagorri, nơi mà ngài đã thể hiện lòng nhiệt thành tông đồ, là một cộng đoàn tại xứ Quần Anh, xứ đạo trù phú nhất vùng Bắc Kỳ, vì chỉ riêng thị trấn Quần Anh thôi mà số giáo dân đã hơn 10.000 người.

Giống như tất cả các thừa sai đã từng phụ trách ở địa hạt này, cha Muñagorri cũng phải đành lòng chia tay cộng đoàn thân yêu này, vì chẳng thể nào đảm đương nổi.

Vì thế, bề trên bổ nhiệm ngài đến xứ Ngọc Đường, nơi số tín hữu ít hơn nhưng lòng đạo đức thì nổi trội hơn. Tại đây, cha đã cống hiến hết mình trong việc truyền giáo và thực hiện các chuyến viếng thăm tông đồ đến những làng lân cận. Với thái độ niềm nở và lời rao giảng đầy thuyết phục, cha đã thu hút được biết bao nhiêu linh hồn.

Từ Ngọc Đường, ngài được bổ nhiệm coi sóc xứ Tiên Chu, nơi ngài đã tiến hành việc sửa sang nhà thờ với mục đích duy nhất là để đặt Mình Thánh Chúa, như ngài đã từng làm tại Ngọc Đường.

Chứng kiến sự nghèo khổ của người dân Annam, thiết nghĩ không cần phải nói nhiều đến sự khó nhọc của ngài để đạt được kết quả một cách thành toại, bởi vì như ngài đã nói: “Với sự hiện diện của Mình Thánh Chúa trong nhà thờ, những công nghiệp trước đây ắt sẽ được trả công bội hậu.”

Sau một thời gian, chúng tôi gặp lại cha Muñagorri tại tỉnh lỵ Hưng Yên. Trong suốt mười năm cha ở tỉnh lỵ trên, ngài đã để lại cho chúng tôi ký ức không thể phai mờ, không chỉ về lòng nhiệt thành tông đồ, nhưng còn độ am hiểu kiến trúc một cách sâu sắc của ngài.

Bằng chứng cho việc này chính là ngôi Thánh đường đẹp đẽ và kiên cố do chính ngài xây dựng, mà nhiều người hay mệnh danh là “Hòn Ngọc Hưng Yên.” Ngôi nhà thờ này được dựng theo kiểu Gothic. Toàn bộ nội thất được làm bằng một loại gỗ mà dân bản xứ gọi là “gỗ lim”. Các hàng cột được đánh vẹc ni và mạ vàng một cách trang nhã.

Bảy năm trước khi thăng quyền giám mục, ngài thi hành sứ vụ tại tỉnh lỵ Thái Bình. Những công nghiệp của vị giám mục người Gipuzkoa có thể dễ dàng hiểu được khi chúng ta biết rằng, lúc ngài đến nhiệm sở Thái Bình, ngài đã ở trong một căn nhà ẩm thấp và dơ dáy, đến mức sàn nhà luôn luôn ẩm ướt. Tại đây, ngài bị sốt dai dẳng hơn một năm cho đến khi ngài xây lại Nhà Chung mới.

Tại tỉnh lỵ Thái Bình, cha Muñagorri, với sự giúp đỡ của quan công sứ de Goy, ngài đã thiết lập một bệnh viện bản xứ, nơi các chị em Dòng Thánh Phaolô de Chartres đến để chăm sóc bệnh nhân. Ngài cũng cho xây dựng một nhà nguyện để đặt Mình Thánh Chúa để làm nơi an ủi cho các Dì và những bệnh nhân nghèo.

Không lâu sau, bệnh viện mới tạo lập này không thể tiếp nhận được số lượng lớn bệnh nhân chạy đến đây. Vì thế, ngài đã gặp ông Thureau, quan công sứ mới của tỉnh, xin cho được xây dựng một bệnh viện rộng rãi và vững chãi hơn. Ông Thureau vui vẻ đồng ý, và tự mình sẽ thanh toán chi phí.

Khi công việc được khởi sự, Đức Cha Tân cử khả kính đã phải chịu một sự thất bại khủng khiếp. Số là, khi quan Toàn quyền Beau đang trên đường kinh lý toàn tỉnh Thái Bình, thấy nhà nguyện đang được xây dựng, ông ta ra lệnh tháo dỡ ngay lập tức, đồng thời ông ta nói rằng: ông ta không chấp nhận việc đặt một dấu chỉ tôn giáo công khai trong bệnh viện. Vì thế, ngài đành phải tháo các Thánh giá được treo ở phòng bệnh nhân, và vì không thể xây dựng một nhà nguyện công khai, ngài đã sửa sang một căn phòng nơi các Dì ở để đặt Mình Thánh Chúa dưới sự cho phép của Giám mục Địa phận.

Việc nhà nguyện bị tháo dỡ thực sự là một nỗi tủi hổ, nhưng Đức Cha Tân cử đã dũng cảm chịu đựng bằng lòng kiên nhẫn tuyệt vời, và, ngay khi bệnh viện đã hoàn thành, thương xót trước những người phong cùi trong toàn tỉnh, ngài đã quyết định xây dựng một trại phong. Vì thế, với lòng bác ái của mình, ngài đã đến gặp và trình bày cho ông Vouillon, quan công sứ mới của Tỉnh.

Viên công sứ này rất hoan nghênh ý tưởng của ngài, nhưng hiện ông ấy đang ốm nặng, phải trở về Pháp, nên trước mắt ông ấy cho ngài 600-peso và một sở đất để xây trại phong. Với sự giúp đỡ này, công trình xây dựng đã bắt đầu. Việc bác ái của cha Muñagorri đã đạt được hai kết quả cực kỳ quan trọng: cung cấp thuốc men cho rất nhiều bệnh nhân nghèo, và trên hết, quy tụ một chỗ những người bất hạnh đáng thương nhất, là những người phong hủi, với thân thể đầy vết lở loét và tay chân bị cắt cụt, phải buộc cách ly khỏi đời sống con người, phải chịu đựng thời tiết khắc nghiệt mà không biết dung thân chỗ nào, cũng chẳng ai tỏ lòng thương hại họ mà rước họ về ở nhà mình.

Một công trình rất tuyệt vời, xuất phát từ lòng bác ái, quả là một nền tảng tốt đẹp. Thế nhưng, Đức Cha khả kính của chúng ta lại phải trải qua sự thất vọng lần thứ hai. Song, cha Muñagorri Trung không suy sụp trước nghịch cảnh đó, trái lại, ngài đã chỉ ra cho viên công sứ thấy sự ghê tởm mà những người phong gây ra trên đường phố trong khi chẳng ai quan tâm đến họ. Chính vì lý do đó, viên công sứ đã ủy quyền cho ngài và hứa sẽ giúp xây dựng một nhà thương nhiều chỗ hơn và vững chắc hơn tại nơi cách Thái Bình 13 cây số. Bất chấp khoảng cách và khối lượng công việc khổng lồ, Đức Cha đã xây được một trại phong.

Lòng nhân hậu của Đức Cha vẫn chưa được thỏa. Ngoài kia vẫn còn nhiều cụ già ốm đau nghèo khổ, người mù và người tàn tật, là những người không có một căn bệnh cụ thể, nên không thể nhập viện được. Vì vậy, ngài đã đề xuất xây một nhà thương nơi mà tất cả những người bất hạnh có thể được thâu nhận và chăm sóc, để tất cả những người bệnh tật và người tàn tật trong toàn tỉnh Thái Bình có thể được cứu chữa. Bằng việc đặt trọn niềm tín thác vào Chúa, ngài đã biến ước mơ thành hiện thực, xây được một nhà cứu tế (Asilo) cho người già nghèo khổ. Các dì Saint Paul, trước kia bị sa thải khỏi bệnh viện quân y của chính quyền Pháp, đã trở nên những sứ giả hòa bình, khi sẵn lòng giúp đỡ những kẻ nghèo khổ. Người ta nói rằng, tất cả những người bệnh, người phong và người già cả, khi đến với trại phong và nhà cứu tế, thấy được sự hồ hởi và chăm sóc nhiệt tình mà họ nhận, đều cảm thấy phấn khởi trước những sự giúp đỡ đầy thánh thiện ấy.

Cha Muñagorri tiếng tăm lừng lẫy ấy, đã bắt đầu việc truyền giáo trong thị xã Thái Bình bằng một bệnh viện nhỏ, mà chỉ một thời gian ngắn, đã trở nên một bệnh viện lớn, tiếp đến là trại phong, rồi đến nhà cứu tế dành cho cụ già nghèo khổ và bất lực. Bằng những việc này, ngài đã lôi cuốn nhiều tâm hồn, cả Kitô hữu lẫn lương dân, và có khả năng thực hiện nhiều công trình đáng trân trọng, sau đó sẽ bắt đầu một công trình khác, một công trình vĩ đại nhất từng được thấy ở đất Bắc Kỳ: một Thánh đường dâng kính cho Lái Tim Chúa Giêsu.

Sau khi nhà cứu tế và Nhà Chung mới được hoàn thành, cha Muñagorri cho rằng ngôi nhà bằng gạch của mình quá vững chãi và thanh lịch, trong khi ngôi nhà nguyện tạm thời dành cho Chúa thì lại quá khiêm tốn trước sự hiện diện của ngôi Nhà Chung. “Con không thể chịu đựng được – ngài viết thư gửi cha Bề Trên – khi thấy phòng riêng của Nhà Chung lại sang trọng hơn Nhà Chúa. Trái lại, mong muốn duy nhất của con là Nhà Chúa phải là một công trình thánh thiêng nhất trong toàn thị xã.” Với 1000-peso được Đức Cha Địa phận gửi cho, bằng sự tín thác vào Lái Tim Chúa Giêsu, ngài đã cử hành lễ đặt viên đá đầu tiên vào đầu năm 1903. Nền móng chiếm toàn bộ diện tích của nhà thờ, với chiều dài 43m, rộng 16m. Lòng nhà thờ rộng 9m và 7m còn lại tạo thành hai gian hai bên. Cung Thánh là một gian ngang rộng đến mức, không chỉ thoải mái, mà còn dễ dàng đặt năm bàn thờ vào đấy.

Trong suốt ba năm xây dựng công trình này, cha Muñagorri nhiệt thành đã phải vượt qua biết bao nhiêu khó khăn! Lúc khởi sự công việc, khi bức tường đã xây được độ hai mét, một trận lũ càn quét qua vào ngày 07/06, làm sụp đổ giàn giáo và những gì mới được xây dựng nên. Cha Muñagorri không quá lo lắng về những thiệt hại vật chất của nhà thờ, nhưng ngài lo lắng về việc nguồn lực của mình đang cạn kiệt và không còn trông mong gì được hơn, vì cả trận lũ đã để lại cho Bắc Kỳ thảm cảnh khốn cùng nhất. Nguồn lực để xây Thánh đường mới đến từ các tín hữu, nhưng trận lũ đã khiến cho mùa màng bị thất bát, còn đa số nhà cửa bị phá hủy. Như thế, việc tiếp tục xây dưng Thánh đường từ mái xuống xem như bất khả thi, nhưng Cha Muñagorri không nản lòng. Bất chấp nhiều khó khăn và hàng ngàn trở ngại không thể kể hết, rốt cuộc ngôi nhà thờ cũng đã hoàn thành; và chính Lái Tim Chúa Giêsu, đấng làm chủ lái tim mọi người, cũng muốn như vậy. Vì lý do này, không chỉ các tín hữu, mà cả những người lương và cả quan chức cũng đến giúp đỡ, và đã quyên góp được tới 21.000 peso.

Ngôi nhà thờ được xây theo kiểu Gothic với bàn thờ và tòa giảng cũng theo kiểu tương tự. Chiều cao của nhà thờ tính đến đỉnh là 17m và hai tòa tháp ở hai bên mặt tiền cao 26m50. Ngày 17 tháng 06 năm ngoái (tức năm 1907), Đức Cha Maximo Fernández Định O.P., người tiền nhiệm của Đức Cha Muñagorri, đã long trọng làm phép ngôi Thánh đường với sự tham dự của các thầy cả trong Địa phận và toàn cõi Đông Dương thuộc Pháp.

Nhìn chung, đây là những công nghiệp nổi trội nhất của cha Muñagorri nhiệt thành, mà hiện tại là Đức Giám mục khả kính nhất của Địa phận Trung và là đấng kế vị Chân phước Valentín Berrio Ochoa Vinh O.P. Ngài được tấn phong giám mục ngày 05/01 trong năm nay tại Thánh đường Lái Tim Chúa Giêsu Thái Bình, với sự chủ phong của Đức Cha Maximino Velasco Khâm O.P, giám mục địa phận Bắc, Đệ ngũ đẳng Bắc Đẩu Bội Tinh và Đại Nam Long Tinh. Hai giám mục phụ phong là Đức Cha Gendreau, thuộc Dòng Sai, giám mục địa phận Tây (Hà Nội) và Đức Cha Nicasio Arellano Huy O.P, giám mục địa phận Đông.

Linh mục CARLOS ODRIOZOLA.

Manila (Phi Luật Tân) tháng 04/1908.

Trang Tư liệu Lịch sử Giáo phận Thái Bình lược dịch.