Noi Gương Thánh Sử Luca, Tông Đồ – Bổn Mạng Giáo Khu III

Trước và trong thời gian lãnh đạo Giáo hội sơ khai, Thánh Luca là một thầy lang. Trong thư gửi tín hữu Côlôsê, Thánh Phaolô gọi Luca là “Anh Luca, thầy thuốc yêu quý” (Côlôsê 4:14). Ngoài ra, sách “Cuộc đời các nhân vật lỗi lạc” của Thánh Giêrônimô, viết khoảng năm 393, cũng nhắc đến Luca là “một thầy thuốc ở Antiôkia.”

Nghề nghiệp bác sĩ của Luca còn được thể hiện qua cách ông viết Phúc Âm. Ông ghi chép nhiều phép lạ chữa lành thể xác hơn bất kỳ Phúc Âm nào khác (13 phép lạ, so với sách Matthêu là 12 phép lạ; 11 trong Marcô và chỉ 2 trong Gioan). Mô tả của Luca về những người bệnh được Chúa Giêsu chữa lành đôi khi thể hiện kiến thức y học mà các Phúc Âm khác không có, chẳng hạn như việc sử dụng thuật ngữ y học chính xác như “chứng phù thũng” (Luca 14:1-6).

Khi kể về việc Chúa chữa lành cho một người phụ nữ bị xuất huyết, Luca không nhắc đến câu của Marcô rằng bà “đã chịu nhiều đau đớn dưới tay nhiều thầy thuốc, tiêu tốn hết tài sản mà không thấy khỏi, trái lại còn nặng hơn” (Marcô 5:26). Có lẽ Luca không muốn làm tổn hại danh tiếng của nghề y của mình!

Trong nghệ thuật Kitô giáo truyền thống, mỗi tác giả Phúc Âm đều được đại diện bởi một sinh vật sống: biểu tượng của Matthêu là thiên thần hoặc con người, của Marcô là sư tử, của Luca là con bò, và của Gioan là đại bàng. Điều này đã được tiên báo trong sách tiên tri Êdêkien của Cựu Ước: Ngài mô tả một thị kiến thiên đàng gồm bốn sinh vật sống, trong đó bao gồm: “mỗi sinh vật có một khuôn mặt người, phía phải có mặt sư tử, phía trái có mặt bò, và mỗi sinh vật có mặt đại bàng” (Êdêkien 1:10). Mỗi sinh vật tượng trưng cho một phẩm chất đặc biệt của một Phúc Âm.

Biểu tượng của Luca là con bò, loài vật được biết đến với sức mạnh, sự đáng tin cậy và phục vụ con người. Điều này rất phù hợp vì Luca nhấn mạnh vai trò của Chúa Giêsu như một vị tư tế và chính sự hy sinh. Tin mừng Luca ghi chép nhiều sự kiện về cuộc đời Chúa Giêsu từ khi sinh ra và thời thơ ấu (gọi là các trình thuật thời thơ ấu). Rất sớm trong Phúc Âm, Luca kể về việc tư tế Dacaria, cha của Gioan Tẩy Giả, dâng lễ vật cho Thiên Chúa trong đền thờ (Luca 1:8-9). Luca cũng nói về vai trò của Đức Maria trong cuộc đời của Chúa Giêsu và những hy sinh mà Mẹ tự nguyện chấp nhận để thực hiện kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa cho loài người. Điều này có thể thấy rõ khi Giuse và Maria dâng Chúa Giêsu trong đền thờ khi Ngài còn là một hài nhi. Tiên tri Simêon nói với Maria rằng một lưỡi gươm sẽ đâm thấu tâm hồn bà (Luca 2:35). Tất cả những nhân vật hy sinh này (Chúa Giêsu, Đức Maria và Dacaria) đều được biểu trưng qua hình ảnh con bò.

Ngoài việc viết một trong bốn Phúc Âm, Thánh Luca còn là tác giả của sách Công vụ Tông Đồ, cuốn sách ngay sau các Phúc Âm. Dù Thánh Phaolô viết nhiều sách hơn, nhưng hai tác phẩm của Luca có độ dài đủ lớn để chiếm khoảng 24% Tân Ước, nhiều hơn bất kỳ tác giả nào khác.

Sách Công vụ Tông Đồ như một “Quyển Hai” nối tiếp Phúc Âm của Luca. Cả hai đều gửi đến Thêôphilê, và sách Công vụ bắt đầu bằng cách nhắc lại Phúc Âm của Luca, gọi đó là “quyển thứ nhất” (Công vụ 1:1). Phần mở đầu của sách Công vụ xác định rằng quyển thứ nhất (Phúc Âm Luca) nói về cuộc đời, giáo huấn và phép lạ của Chúa Giêsu, trong khi quyển thứ hai nói về những việc làm của các Tông Đồ (từ đó có tên gọi là Công vụ Tông đồ), sau khi Chúa Giêsu lên trời.

Trong sách Công vụ, Luca ghi lại những sự kiện trong những năm đầu tiên của Giáo hội Công giáo, bao gồm việc ném đá Stêphanô, vị tử đạo đầu tiên của Giáo hội (Công vụ 6); Công đồng Giêrusalem (Công vụ 15), nơi Giáo hội quyết định rằng những người ngoại giáo theo Chúa Giêsu không cần phải trở thành người Do Thái; và nhiều cuộc hành trình truyền giáo của Thánh Phaolô. Sách Công vụ Tông Đồ là sự kết hợp giữa lịch sử, nhật ký hành trình và thần học, tạo nên một cái nhìn đầy thú vị về đời sống của Giáo hội sơ khai.

Như đã đề cập trước đó, mỗi Phúc Âm đều nhấn mạnh những khía cạnh khác nhau trong cuộc đời Chúa Giêsu. Một trong những điểm nổi bật của Phúc Âm Luca là vai trò của Đức Trinh Nữ Maria.

2 chương đầu của Phúc Âm Luca, gồm 132 câu, dành riêng cho các trình thuật thời thơ ấu, trong đó Đức Maria đóng vai trò trung tâm, ngoài Chúa Giêsu. Luca tường thuật việc tổng lãnh thiên thần Gabriel đến báo tin cho Đức Maria, chuyến thăm của bà đến với Êlisabét, sự Giáng Sinh, cuộc viếng thăm của các mục đồng, việc đặt tên và cắt bì cho Chúa Giêsu, những cuộc đối thoại của Chúa trong đền thờ lúc mười hai tuổi, và đời sống gia đình của Ngài với Đức Maria và Thánh Giuse ở Nazareth. Mức độ chi tiết trong tường thuật của Luca về những năm đầu đời của Chúa Giêsu đã khiến nhiều nhà sử học tin rằng Luca có thể đã biết Đức Maria một cách cá nhân và nghe trực tiếp những sự kiện này từ Mẹ.

Ngoài Đức Maria, Luca cũng đề cập đến Êlisabét là mẹ vợ của ông Simon; một góa phụ đau khổ; một cô gái mại dâ;, những phụ nữ xứ Galilê theo Chúa Giêsu; con gái của Giairô; một người phụ nữ bị băng huyết; Martha và Maria; một người phụ nữ tàn tật và bà Maria Mađalêna. Khi làm như vậy, Luca nhấn mạnh rằng sứ điệp Phúc Âm là dành cho toàn thể nhân loại, bất kể nam hay nữ.

Trong khi phần lớn thế giới cổ đại do nam giới thống trị, Chúa Giêsu đã đi ngược lại với thời đại, mang tình yêu của Thiên Chúa đến cho phụ nữ, những người thường bị lãng quên và loại trừ trong xã hội. Chính vì sự nhấn mạnh này mà Phúc Âm Luca được gọi là “Phúc Âm của Đức Maria” và “Phúc Âm của phụ nữ.”

Cũng như Đức Maria là nhân vật trung tâm trong Phúc Âm Luca, Thánh Phaolô cũng chiếm vị trí quan trọng trong sách Công Vụ Tông Đồ. Luca tường thuật sự kiện Phaolô trở lại đạo Công giáo trên đường đến Đamas, mối quan hệ của ông với Phêrô và các Tông Đồ khác, cũng như những hành trình truyền giáo ban đầu của ông. Điều này khiến nhiều nhà thần học và học giả tin rằng Luca có thể đã là một trong những người đồng hành của Phaolô trong các chuyến hành trình.

Ông có thể thậm chí đã từng là thư ký của Phaolô trong một thời gian, vì trong Thư thứ hai gửi Timôthê, Phaolô nói rằng, “Chỉ có Luca ở với tôi” (2 Timôthê 4:11). Những người như Phaolô có thể đã có các ký lục để ghi lại thư từ khi họ đọc ra, và do đó có thể Luca đã là người ghi chép cho Phaolô. Ngay cả khi không đồng hành trực tiếp trong tất cả các chuyến hành trình, Luca ít nhất cũng là một người bạn thân cận của Phaolô, vì ông có thể đã biết chi tiết các sự kiện từ chính Phaolô.

Nghề nghiệp, các mối quan hệ và những chuyến hành trình của Luca đã góp phần tạo nên cách ông viết sách Công Vụ và Phúc Âm của mình. Đây là một ví dụ về cách Kinh Thánh vừa mang tính linh hứng vừa mang tính nhân loại. Chúa Thánh Thần đã soi dẫn từng tác giả của Kinh Thánh để họ viết những gì Ngài muốn cho sự cứu độ của chúng ta. Đồng thời, mỗi tác giả đều thực sự là một tác giả với phong cách, kiến thức, và cá tính riêng.

Khi nhìn Luca như một bác sĩ, một người du hành, một người bạn của Đức Maria và bạn đồng hành của Phaolô, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về con người và tác phẩm của ông. Các sách Phúc Âm Luca và Công Vụ Tông Đồ vừa là sản phẩm của sự linh hứng của Chúa Thánh Thần, vừa mang dấu ấn cá nhân của Ngài đã đem đến cho chúng ta một cái nhìn độc đáo về sứ điệp Phúc Âm.

Nhân ngày mừng kính lễ Thánh Luca, mỗi người chúng ta nên cầu nguyện xin sự chuyển cầu của Ngài, để chúng ta có thể nhận biết Chúa Giêsu nhiều hơn, như Con của Đức Maria, hiến tế cho tội lỗi chúng ta, và là Vị Lương Y Thiên Chúa.

(C): Amazing Facts about Saint Luke that Will Blow You Away – Charles Kaupke

Chuyển ngữ & Biên tập: Mai Anh